Strona może aż do zamknięcia rozprawy, a więc do wydania wyroku przez sąd, przytaczać fakty i dowody na uzasadnienie swoich twierdzeń lub dla odparcia wniosków i tez strony przeciwnej. Już w pierwszym piśmie procesowym, strona powinna powołać dowody lub je załączyć, a ponadto wskazać na jaką okoliczność je zgłasza czyli uzasadnić jaki cel chce przy jego pomocy osiągnąć.
Jakie dowody sąd musi przeprowadzić?
Obligatoryjnym dowodem w sprawie o rozwód jest dowód z przesłuchania stron. Takiego wniosku nie musimy zgłaszać, ponieważ na mocy art. 432 kodeksu postępowania cywilnego, sąd musi go przeprowadzić i to zarówno wtedy, gdy strony zgodnie wnoszą o rozwiązanie ich małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie, jak i wtedy gdy sprawa dotyczy orzekania o winie któregokolwiek z małżonków.
Jeśli małżonkowie nie mają małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie jedynie do przeprowadzenia tego dowodu. Jeżeli jednak ze związku stron pochodzi niepełnoletnie (na czas orzekania) potomstwo, sąd musi albo przesłuchać co najmniej jednego świadka, albo zarządzić badanie dzieci i rodziców przez biegłego psychologa na okoliczność tego czy rozwód nie jest sprzeczny z dobrem najmłodszych.
Jakie dowody najczęściej przeprowadza się w sprawach rozwodowych?
W przypadku rozwodu z orzekaniem o winie najczęstszym dowodem jest dowód z przesłuchania świadków na okoliczność tego czy pomiędzy stronami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia oraz kto ponosi winę za jego spowodowanie. Świadkowie są też przesłuchiwani na okoliczność sytuacji małoletnich dzieci stron, ich usprawiedliwionych potrzeb, możliwości majątkowych i zarobkowych małżonków.
Czy można przesłuchać jako świadka dziecko rozwodzących się małżonków?
Należy pamiętać, że kodeks postępowania cywilnego wprowadza zakaz przesłuchania małoletniego, który nie ukończył lat trzynastu, a zstępnych stron (dzieci – biologiczne i przysposobione, wnuki, prawnuki), którzy nie ukończyli lat siedemnastu. Takie osoby nie mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków. Sąd ma natomiast możliwość wysłuchania dziecka, w sprawach dotyczących osoby małoletniego (w szczególności w związku z kształtowaniem władzy rodzicielskiej i kontaktów), jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Różnica pomiędzy przesłuchaniem a wysłuchaniem jest zasadnicza. Wysłuchanie odbywa się bowiem poza salą posiedzeń sądowych, w warunkach przyjaznych dla dziecka, najczęściej w tzw. niebieskich pokojach. Ponadto dziecko rozmawia z sędzią, bez udziału rodziców i ich pełnomocników.
Jakie dowody przeprowadza się w sytuacji sporu o dzieci?
W sytuacji, gdy rodzice nie mogą porozumieć się w kwestii władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania dziecka i kontaktów, mogą złożyć wniosek o przeprowadzenie badań przez biegłego psychologa (pedagoga) celem ustalenia czy orzeczenie rozwodu nie sprzeciwia się dobru małoletnich dzieci stron, w jaki sposób powinna zostać uregulowana władza rodzicielska na wypadek rozwodu, w szczególności która ze stron daje większe gwarancje prawidłowego jej wykonywania, czy istnieje możliwość wypracowania porozumienia rodzicielskiego i pozostawienia pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, jak powinny być ustalone kontakty z dziećmi tego rodzica, któremu wykonywanie władzy rodzicielskiej nie zostanie powierzone, jak wyglądać powinno wykonywanie pieczy nad dziećmi na czas trwania procesu przez obie strony oraz na inne okoliczności istotne w konkretnej sprawie.
Sąd może również zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na okoliczność sytuacji dzieci stron, jak i zwrócić się do placówek edukacyjnych o stosowne informacje i zaświadczenia.
Jakie dowody, poza przesłuchaniem stron i świadków, można przeprowadzić w sprawie rozwodowej w sytuacji orzekania o winie?
Dowodem w sprawie mogą być dokumenty: zarówno urzędowe, jak i prywatne, zawierające tekst, jak i zapis obrazu oraz dźwięku. Dowody te składa się w sądzie albo wnosi się, aby sąd zwrócił się o nie do wskazanych osób czy instytucji. Takimi dowodami mogą być np.: opinie ze szkoły dotyczące sytuacji dzieci stron, dokumenty bankowe, zaświadczenia o zarobkach z zakładu pracy stron, deklaracje podatkowe z urzędu skarbowego, zdjęcia, materiał detektywistyczny itp.
Należy pamiętać, że sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Sąd pomija również twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione.